Ane van der Leij a.w.van.der.leij@ub.rug.nl
Al sinds jaar en dag is Historical Abstracts een van de belangrijkste
bibliografie뮠voor historici. De eerste reeks verscheen in 1955 in
kwartaalafleveringen tot 1970. Daarna werd HA gesplitst in een Part A
voor "Modern history abstracts 1450-1914" en een Part B voor "Twentieth
century abstracts 1914-..", nu in jaarlijkse afleveringen. Van 1993 tot
1997 was HA ook op cd-rom te raadplegen, waarbij Part A en B weer waren
samengevoegd.
Sinds 1999 wordt op de RUG met de on line-versie gewerkt, die
volledige toegang geeft tot alle jaargangen. Het abonnement op het
gedrukte equivalent is na jaargang 2000 afgesloten, maar staat nog wel
in de kast op het Bibliografisch Centrum van de UB (ubic K001 208). Voor
de meest recente literatuur kan uitsluitend nog on line in HA worden
gezocht.
Toegang
HA wordt geproduceerd door het American Bibliographical Centre
(ABC) en uitgegeven door ABC-Clio in Santa Barbara, Ca. De on
line-versie wordt gehost door The Dialog Corporation in Mountain View,
Ca. Zoals hierboven uit de ondertitels bij Part A en B al
viel op te maken richt HA zich uitsluitend op de
post-middeleeuwse geschiedenis. Nadere beschouwing leert bovendien dat
HA de Noord-Amerikaanse geschiedenis buiten beschouwing laat.
Daarvoor is er een zusterbestand, America: history and life
geheten.
Ook op AHL heeft de RUG een abonnement; samen met HA
zijn beide bestanden vanaf elke RUG-werkplek, via Oprit of de
inbelvoorziening voor studenten toegankelijk. In de OPC en op de
websites van de UB en de Letterenbibliotheek staan links naar HA
en AHL. Er is een toegang voor zes gelijktijdige gebruikers;
mocht op zeker moment de toegang worden geweigerd, probeer het dan later
nog een keer.
Laten we eens een toegangslink volgen. Op de homepage van de UB
klikken we op de knop ?Zoeken op onderwerp?. Dit brengt ons in een
elektronische literatuurgids, waar het vak Geschiedenis kan worden
aangeklikt. Een onderverdeling brengt ons bij ?Europa?, waar HA
als eerste keus wordt aangeboden. Zouden we ?Canada en de Verenigde
Staten? hebben aangeklikt, dan was ons AHL aanbevolen.
In beide gevallen komen we binnen op een entreescherm, waar onder
meer informatie kan worden gevonden over ABC-Clio en over de bestanden
zelf (o.a. een lijst met de geﮤexeerde tijdschriften). Je wordt geacht
in dit scherm te klikken op de tekst ?Click here to open your
subscription?. Hier vindt de authenticatie plaats van de gebruikers van
het RUG-abonnement, iemand die het van buiten probeert zal dus de
toegang worden geweigerd.
Wij komen echter wel binnen en kunnen hier kiezen voor HA of
AHL. Helaas is zoeken in beide databases tegelijk nog niet
mogelijk, al kan een zoekprofiel wel worden meegenomen voor een
zoekactie in het zusterbestand.
We kiezen voor HA en komen in het zoekscherm (dat er voor
AHL net zo uitziet). Standaard is dat het Advanced
Search-scherm, met de mogelijkheid te switchen naar een Simple
Search-formaat, dat uiteraard minder mogelijkheden biedt.
In het uitgebreider zoekscherm hebben we de mogelijkheid zoektermen
in te vullen in verschillende velden. Enkele van die velden zijn
voorzien van een knop met een vergrootglas, ten teken dat er voor dat
veld een index van termen beschikbaar is. In de meeste gevallen verdient
het aanbeveling van deze indexen gebruik te maken.
Verder biedt het scherm een niet te missen Search-knop en een
verwijzing naar Clio Notes en naar het Clio Alert Profile.
De beide laatste voorzieningen zijn nieuw en daarover straks meer. Links
op het scherm staan tenslotte enkele knoppen die toegang geven tot extra
functies en ondersteuning en tot AHL.
Zoeken en vinden
Stel dat je, onder de indruk van Per Olov Enquists roman Het
bezoek van de lijfarts (Amsterdam: Ambo, 2000), iets meer zou
willen weten over het Deense hof ten tijde van Christiaan VII, en
meer in het bijzonder over diens Duitse lijfarts Carl August
Struensee (1735-1804). Je kunt de term ?Struensee? intikken in het
veld Keyword. Ongetwijfeld zal dit een bruikbaar resultaat
opleveren, maar de term Keyword voor dit veld is
misleidend. In de database wordt namelijk nu gezocht op alle
woorden in de titelbeschrijvingen en niet specifiek alleen op
trefwoord. Mocht er een historicus zijn met de naam Struensee, dan
zullen ook diens publicaties opduiken in de lijst van treffers, al
schrijft de man ook over de economische geschiedenis van het
naoorlogse Duitsland.
Het is dus beter om de naam Struensee in te vullen in het echte
trefwoordenveld, dat hier Subject Terms heet. Nog beter is
het de naam uit de bijbehorende index te halen, omdat sommige velden een nogal eigenzinnige
notatiewijze vragen. In het Time Period-veld bijvoorbeeld
worden jaartallen niet zonder meer geaccepteerd, maar kunnen
alleen decennia en eeuwen worden ingevoerd volgens een geheel
eigen systematiek. De jaren 80 van de 18e eeuw wordt genoteerd als
1780D en de 18e eeuw als 1700H. In de Subject Terms-index
vinden we Struensee in twee naamsvarianten: beide kunnen worden
aangevinkt en aldus worden overgeheveld naar het
zoekscherm.
Meerdere zoektermen in hetzelfde zoekveld kunnen worden gekoppeld
door de Booleaanse zoekoperatoren and, or en not te gebruiken,
bijvoorbeeld in Struensee and Enlightenment and Denmark. Bij wat
ingewikkelder zoekvragen kunnen zoektermen worden gegroepeerd door
haakjes te gebruiken, bijvoorbeeld in Enlightenment and Denmark and
(Christian VII or Struensee).
De zoekvelden onderling zijn default verbonden door and, voor wie
bijvoorbeeld in het Language-veld wil aangeven alleen Engels- en
Duitstalige publicaties te willen zien (en zo de Deenstalige wil
uitsluiten). Met een muisklik kan de koppeling tussen de velden
overigens worden gewijzigd in or.
Ook het gebruik van zgn. wildcards is toegestaan: trunkeren
door het gebruik van een asterisk (bijv. nationalis* voor nationalism,
nationalist, nationalists etc.) en maskeren met behulp van een
vraagteken (bijv. coloni?ation voor colonisation en colonization).
Na het aanklikken van de Search-knop verschijnt het
zoekresultaat in verkorte vorm op het scherm. Desgewenst kan er een
uitgebreide titelpresentatie worden aangeroepen (Display Full
Entry). Bij deze uitgebreide titelpresentatie zijn de verschillende
velden opnieuw te herkennen. Meest in het oog springend is de
samenvatting van het gepresenteerde artikel, de Abstract.
Verder zien we uiteraard de auteur, de titel en (evt.) de Engelse
vertaling ervan, en als belangrijkste de Citation: meestal de
titel van het tijdschrift waar het artikel in is terug te vinden, met
jaar, aflevering- en paginanummers. Voor het daadwerkelijk in handen
krijgen van de desbetreffende titel zal (in de OPC) moeten worden
nagegaan of het desbetreffende tijdschrift in de collectie aanwezig
is.
Anders dan bij enkele andere grote bibliografische bestanden zijn in
HA en AHL nog geen holdings zichtbaar, waardoor kan
worden gezien of een titel ook in een RUG-bibliotheek aanwezig is. Daar
wordt door ABC-Clio overigens wel aan gewerkt.
Nieuw zijn de koppelingen naar elektronische tijdschriften, waardoor
de volledige tekst van een artikel elektronisch beschikbaar komt.
Vooralsnog gaat het om de elektronische titels van The History
Cooperative en van titels uit een tweetal pakketten van het
retrodigitaliseerproject JSTOR. Over een uitbreiding naar titels van
andere aanbieders (zoals bijv. van Project Muse) is nog niets bekend. De
RUG heeft in ieder geval alvast toegang tot de titels van The History
Cooperative, waaronder The American Historical Review en The
Journal of American History.
De zoekresultaten kunnen worden uitgeprint of opgeslagen. Kies uit de
functies rechts op het scherm de knop Output Options en geef een
formaat aan (ASCII of Tab-delimited). Vervolgens kan gebruik worden
gemaakt van de Print- of Save-functies van je browser. Er zijn
importfilters beschikbaar voor Reference Manager
(www.ub.rug.nl/refman/); gebruik in dat geval de Tab-delimited
output. Het is ook nog mogelijk de zoekresultaten naar je eigen (of
iemand anders) e-mailadres te verzenden.
Clio Notes en Clio Alert Profile
Sinds enige tijd zijn HA en AHL uitgerust met twee
nieuwe faciliteiten, namelijk met Clio Notes en Clio Alert
Profile. Clio Notes is een combinatie van een historische inleiding
of een geschiedenishandboek met voorgekookte zoekprofielen voor enkele
hoofdlijnen uit de geschiedenis. Daarmee is HA en AHL te
gebruiken als een soort literatuurgids of een handboek met
literatuurverwijzingen. Vooral voor eerstejaars studenten of voor
niet-historici die een inleiding willen op een historisch onderwerp is
dit een aardige nieuwe mogelijkheid.
Zoals te verwachten valt, wordt echter slechts een klein aantal
onderwerpen op hoofdlijnen bestreken. Voor een uitgebreider en meer op
een bepaald onderwerp toegespitst literatuuronderzoek zal toch moeten
worden teruggegrepen op de gewone zoekfaciliteiten binnen HA en
AHL.
Wel zo interessant is de mogelijkheid die gebruikers wordt geboden om
attenderingsprofielen vast te leggen. Bij elke nieuwe update van
HA of AHL, krijgt de gebruiker per e-mail de nieuwste
relevante records toegestuurd. Er kunnen maar liefst tien profielen
worden opgeven met behulp van een elektronisch formulier volgens min of
meer dezelfde lijnen als in het gewone zoekscherm. Op deze manier wordt
men maandelijks geattendeerd op nieuwe publicaties over de onderwerpen
waarin men is ge﮴eresseerd. Vooral onderzoekers zullen van deze
mogelijkheid gebruik willen maken.
Wat wordt gedekt?
HA is zoals hierboven al genoemd een bibliografisch bestand voor
post-middeleeuwse geschiedenis (na ? 1450), zij het dat de eerste
gedrukte jaargangen een wat beperktere scope hadden: toen betrof het de
periode 1775-1945. Daarnaast is er aandacht voor de geschiedwetenschap
en -beoefening als discipline en voor historische hulpwetenschappen.
Ook sociologische en psychologische studies, vrouwenstudies en Gender
Studies, religie, antropologie, politieke wetenschappen en geschiedenis
van wetenschap, economie, recht en onderwijs, muziek en kunst worden
meegenomen. Geografisch gezien bestrijkt HA Europa, Azi묠Afrika,
Latijns-Amerika en Australi믏ceani뮼/p>
De bibliografie heeft door de jaren heen vele duizenden tijdschriften
opgenomen, maar niet alle artikelen uit alle jaargangen worden
geselecteerd. Momenteel worden jaarlijks zo?n 1700 tijdschriften
geﮤexeerd. De jaarlijkse aanwas van de database is ongeveer 20.000
items. Daarbij zitten ook bijdragen uit feestbundels en
congresverslagen, hoofdstukken uit boeken en dissertaties. Als
selectiecriterium voor boeken geldt of ze worden besproken in een van de
geﮤexeerde (Engelstalige!) review journals.
Hoewel HA een sterke internationale opzet heeft, is er in de
geﮤexeerde literatuur toch sprake van een zekere Anglo-Amerikaanse
bias. Er wordt ruim een dozijn Nederlandse tijdschriften
opgenomen, waaronder Bijdragen en Mededelingen betreffende de
Geschiedenis der Nederlanden, Tijdschrift voor
Geschiedenis, Spiegel historiael, Tijdschrift voor
Rechtsgeschiedenis en het Tijdschrift voor Sociale
Geschiedenis.
AHL is een historische bibliografie voor de geschiedenis, cultuur
en folklore van Noord-Amerika, nader gedefinieerd als Canada en de
Verenigde Staten. Voor dit bestand gelden mutatis mutandis
dezelfde kenmerken als de hierboven genoemde. De periode die wordt
bestreken loopt echter van de prehistorie tot het heden en er is dus ook
aandacht voor de geschiedenis en cultuur van de Native Americans,
de Indianen. De opgenomen literatuur gaat terug tot 1964. Ook AHL
indexeert zo?n 1700 tijdschriften jaarlijks en de database heeft een
jaarlijkse aanwas van 16.000 items. Zowel HA als AHL
hebben een maandelijkse update.
Links:
Historical Abstracts on the Web en America: History and Life
on the Web zijn toegankelijk via serials.abc-clio.com/
Uitgebreide handleidingen via www.abc-clio.com/academic/serials3.asp
Meer
informatie over The History Cooperative op www.historycooperative.org/home.html
Homepage UB: www.ub.rug.nl/ (voor HA /
AHL klikken op Zoeken op onderwerp > Geschiedenis of klikken
op Elektronische bestanden > alfa wetenschappen.